Onnodige commotie rond dove gevels: "tienduizenden woningen kunnen niet gebouwd worden"

Redactie, februari 2012

Minister Cramer was al in december 2009 van plan de zogeheten "dove gevel" uit de Wet geluidhinder te schrappen, zo schreef zij in een brief aan de Tweede Kamer. Eerder, in april 2008, had minister Vogelaar zich al verbaasd over het feit dat in sommige huizen de ramen niet open konden. Kortom, politiek gezien staat de "dove gevel" in de belangstelling en roept het concept verbazing op. Voor gemeentes is de dove gevel echter een van de middelen om woningen op lawaaiige locaties te kunnen bouwen. Dat geldt vooral voor de grote gemeenten, waar de behoefte aan nieuwbouwwoningen groot is, maar waar een gebrek aan (stille) ruimte is.

Al waren de ministers verbaasd en tegenstanders van de dove gevel. Inmiddels wordt duidelijk dat de dove gevels toch blijven. De lobby van de gemeentes lijkt erg groot te zijn geweest om de dove gevel te behouden, ondanks alle nadelen. In de maand februari is er veel commotie geweest rond de dove gevel, zoals hierna blijkt.

Rijnsche Maan, Leidsche Rijn, Utrecht (architect KCAP). Appartementengebouwen schermen het erachter gelegen woongebied af voor het geluid van de spoorlijn Utrecht-Gouda. In de gebouwen zijn zowel dove gevels, gebouwgebonden geluidschermen als serres en loggia’s toegepast. Er ontstaan zo levendige en open gevels. Langs het spoor worden nog meer van deze gebouwen gemaakt, ze zorgen voor voldoende draagvlak voor het verderop gelegen station Leidsche Rijn. Foto: DHV

Dove gevel in het nieuws

Op 31 januari 2012 haalde de dove gevel zelfs de televisie. Een "nieuwe wet over geluidshinder die nog in de maak is, maar waar RTL de hand op heeft weten te leggen" heeft tot gevolg dat  tienduizenden nieuwbouwwoningen niet gebouwd kunnen worden, alsdus RTL. De directeur van de NSG, Erik Roelofsen, kwam in beeld om te laten zien hoe hard een trein klinkt (73 dB in dat geval) en hoeveel luider dat is dan de geldende voorkeurswaarde. RTL maakt geen onderscheid tussen piekwaarde en de Lden, het is ook moeilijk uit te leggen.

Uit een vertrouwelijk rapport van ingenieursbureau DHV dat in handen is van RTL Nieuws zou volgens de nieuwszender blijken dat de dove gevel geschrapt wordt. DHV heeft de gevolgen hiervan in kaart gebracht. De conclusies: op locaties nabij spoorwegen kan 4,8% van de nieuwbouwplannen niet doorgaan ('enige tienduizenden woningen') en op locaties nabij snelwegen moet 4% van de plannen worden geschrapt ('circa 50.000 woningen').

Voorbarige berichtgeving RTL leidt tot onnodige onrust nieuwbouw

In een persbericht legt Cauberg Huygen de misverstanden recht. De dove gevel gaat voorlopig niet uit Wet geluidhinder. Het bericht van RTL is voorbarig en heeft tot onnodige onrust geleid, aldus het adviesbureau. De werkelijkheid is dat er nog niets is gewijzigd.

"De Wet geluidhinder wordt immers in fasen gewijzigd", aldus Jan Hardlooper en Franci Vanweert. "De eerste fase, SWUNG-1, treedt dit jaar in werking en heeft beperkte gevolgen voor de bouw van woningen of scholen op geluidbelaste locaties door de introductie van een nieuw reken- en meetvoorschrift".

Ook LBP|Sight reageert en stelt dat er geen reden is tot paniek. Het bericht is "een storm in een glas water" aldus geluidexpert Chris Weevers van LBP|SIGHT.

Aan de tweede fase van de wetswijziging, SWUNG-2, wordt momenteel op ambtelijk niveau nog volop gewerkt. De inhoud van de wijzigingen van SWUNG-2 is nog niet vastgesteld. Er wordt nagedacht over een vereenvoudiging van het systeem met verschillende grenswaarden waarbij allerhande uitzonderingssituaties worden teruggebracht. De dove gevel is zo een uitzonderingssituatie, aldus Cauberg Huygen. Volgens LBP|Sight zal, als dit voorstel wet wordt, deze niet vóór 2015 van kracht worden. 

Of de dove gevel daadwerkelijk wordt afgeschaft staat dus nog helemaal niet vast. Integendeel, het advies van de ambtelijke werkgroep is juist om de dove gevel te handhaven omdat de gevolgen van afschaffing onverantwoord groot zijn.

Overigens zijn de bebouwingsmogelijkheden voor geluidbelaste locaties nog steeds legio met naast dove gevels onder meer ook Stad & Milieu-trajecten en gebouwgebonden geluidschermen.

Package deal

De 'dove gevel' wordt toch niet verboden, zegt het ministerie van Infrastructuur en Milieu aldus RTL. Het ministerie overwoog in eerste instantie wel het gebruik van de dove gevel te verbieden in een nieuwe wet Geluidhinder. Maar omdat hierdoor te veel woningbouwprojecten in gevaar zouden komen, gaat een verbod niet door.

RTL citeert uit een memo van het Ontwikkelingsbedrijf van de Gemeente Amsterdam. De Rijksoverheid en de gemeenten zouden het op een akkoordje gegooid hebben en er nu een zogenoemde 'package deal' voor.

Er komt volgens dat memo een aanscherping van de geluidsnorm voor spoorwegen, een versoepeling van de geluidsnorm voor rijkswegen en alsnog het behoud van de dove gevel. De gemeenten hadden zich erg sterk gemaakt voor het laatste.

Voor- en nadelen

In het inmiddels via RTL openbaar geworden rapport, somt DHV de voor- en nadelen van dove gevels op:

Voordelen van bouwen met een dove gevel kunnen zijn:

• Er kunnen meer woningen gerealiseerd worden, ook langs grote infrastructuur.
• Om de rendabiliteit van ov-haltes, waaronder stations, te waarborgen, zijn er veel woningen dichtbij de halte nodig. Dove gevels maken dit mogelijk.
• Er is functiemenging mogelijk waar anders alleen kantoren of bedrijven gebouwd kunnen worden.
• Op geluidsbelaste locaties is transformatie van kantoren naar woningen mogelijk.
• Er kan woningbouw gerealiseerd worden op bijzondere plekken in bestaand stedelijk gebied.
• Bijzondere (hoge) woongebouwen kunnen herkenningspunten (landmarks) langs infrastructuur zijn.
• Door correctiemogelijkheden op gebouwniveau ontstaat er flexibiliteit in het ontwerpproces. Mocht de geluidsbelasting toch hoger uitvallen, dan kan dat ‘opgelost’ worden op gebouwniveau.

Nadelen bouwen met dove gevel:

• Hogere bouwkundige kosten
• Hogere plankosten door inefficiënte bouw(vorm) of woningtypen
• Woningen in geluidsbelaste omgeving zijn in principe minder aantrekkelijk voor de markt. Overigens wordt in verkoopfolders zelden over dove gevels of geluidsproblematiek gerept.
• Wonen in een geluidsbelaste omgeving is maatschappelijk niet wenselijk, mede omdat dit vaak samengaat met hogere fijnstof concentraties (gezondheid).
• Hoewel het geluidsniveau binnen de woning omlaag gebracht kan worden, heerst direct erbuiten nog lawaai.

"Creatieve interpretatie"

LBP|Sight voegt hier nog aan toe dat de dove gevel al langer ter discussie staat. Reden hiervoor is de 'creatieve interpretatie' van de definitie. De dove gevel mag namelijk alleen incidenteel te openen delen hebben. Het gevolg van deze multi-interpretabele omschrijving is dat hier veel misbruik van wordt gemaakt. Weevers: "Als alleen de definitie wordt aangescherpt en de dove gevel ook echt weer doof wordt, is er niets aan de hand. Dit betekent dat er geen delen in de gevel meer open kunnen. Hierdoor kunnen zowel geluid als fijnstof niet doordringen in de woning. Hiermee is de leefkwaliteit gewaarborgd."

Weevers ziet de dove gevels liever niet verdwijnen. "Met de juiste geluidwerende maatregelen hoor je echt helemaal niets in een woning vlak bij een industrieterrein, langs een snelweg of spoor. Bovendien kunnen dit soort woningen prima als geluidscherm dienen voor de hele achterliggende wijk die daarmee echt rustig wordt. Als de dove gevel verdwijnt krijgt iedereen juist meer last van geluidhinder."

Genuanceerd beeld

DHV schetst in het nu via RTL uitgelekte rapport eveneens een uiterst genuanceerd beeld en stelt concluderend:

Toepassing van een dove gevel maakt het mogelijk om geluidsgevoelige functies zoals woningbouw te realiseren op locaties waar de geluidsbelasting op de gevel boven de gestelde grenswaarde komt. Hierdoor is het mogelijk om meer woningen te realiseren dan de grenswaarde toelaat, maar ook woningen te realiseren op sociaal gevoelige en stedenbouwkundig markante (landmark) locaties. Vaak in combinatie met of soms in plaats van een dove gevel worden ook geluidschermen of serres ingezet.

De hogere kosten voor het gebouw en het (maatschappelijk) ongewenst wonen in een geluidsbelaste omgeving zorgen ervoor dat dove gevels slechts in beperkte mate toegepast zullen worden. Het afschaffen van de dove gevel in de Wet Geluidhinder zal daarom niet zozeer voor een kwantitatieve beperking zorgen (minder woningen), maar eerder voor een kwalitatieve:

• Het maken van landmarks met woongebouwen is nauwelijks nog mogelijk. Het realiseren van landmarks zal (in combinatie) met andere functies moeten gebeuren, zoals opvallende (functies in) geluidsschermen, kantoortorens, kunstwerken of andere bakens. Combinaties van woningen met andere functies zijn vaak lastig in eigendom, beheer, exploitatie, doelgroepen, ontsluiting, imago. Misschien moeten de geluidschermen zelf meer de rol van aantrekkelijke landmarks op zich nemen, al dan niet voorzien van programma (zie autodealer in geluidscherm A2 bij Leidsche Rijn) of afbeeldingen die iets zeggen over het achtergelegen gebied. In perspectief geplaatst of op grotere afstand zijn er nog wel mogelijkheden voor markante woongebouwen.

• Langs de (hoofd)ontsluitingswegen en ov-knopen van nieuwe of bestaande steden en wijken is het vanwege de samenhang van het stedelijk gebied en draagvlak voor voorzieningen belangrijk om sociale controle, levendigheid en functiemenging te realiseren. De mogelijkheden om dit te doen, komen bij het vervallen van de dove gevel sterk onder druk te staan. De barrièrewerking van infrastructuur in de stad wordt versterkt. Het ontwerpen van een aantrekkelijke stedelijke omgeving en het invulling geven aan beleid voor duurzame en compacte stedenbouw worden zo bemoeilijkt. Misschien kan de gebiedsontwikkeling met haar integrale aanpak hier voor interessante alternatieven zorgen.

Geadviseerd wordt de dove gevel te behouden, echter onder striktere voorwaarden.

Zie ook de reactie van de NSG over dove gevels en die van Staatssecretaris Atsma.

Bronnen: RTL Nieuws, De RTL uitzending (mogelijk werkt deze link niet), Persbericht Cauberg Huygen, Rapport DHV Onderzoek effecten geluidnormering woningbouw langs rijkswegen, via website RTL, RTL 21 februariL .

home...