Politieke keuze: minder geluidhinder of minder reistijd?

TU Twente, 19 oktober 2012

Luc Wismans promoveerde op 27 september 2012 aan de Universiteit Twente op een studie naar het optimaliseren van verkeerstromen. Zijn conclusies: het op strategische plaatsen tegenhouden van verkeer is in de regel een effectieve strategie voor meerdere beleidsdoelstellingen. Werken aan bereikbaarheid, luchtkwaliteit en klimaat gaat prima samen, edoch wel ten koste van verkeersveiligheid en geluidhinder.

Ten opzichte van de huidige praktijk zijn er nog zeker verbeteringen mogelijk. Politici zullen dan wel keuzen moeten durven maken. Luc Wismans onderzocht optimalisatiestrategieën voor dynamisch verkeersmanagement. Hoe moeten de maatregelen als verkeerslichten, spitsstroken en dynamische maximumsnelheden op netwerkniveau worden ingezet rekening houdend met het routekeuze gedrag van mensen. Daarbij ging het specifiek om het vraagstuk hoe verschillende beleidsdoelstellingen in relatie tot duurzaamheid met elkaar samenhingen. Oftewel is het zo dat wat goed is voor bijvoorbeeld de doorstroming, slecht kan zijn voor de verkeersveiligheid. Is een hogere maximumsnelheid op een traject altijd slecht voor het milieu? Wismans keek naar reistijden, fijnstof, CO2-uitstoot, verkeersongevallen en geluidhinder.

Binnen het onderzoek is een raamwerk ontwikkeld waarin deze verschillende doelstellingen gelijkertijd werden geoptimaliseerd. Dit leidt tot meer inzicht dan het vooraf op een of andere manier bij elkaar optellen van subdoelstellingen (wat bijvoorbeeld kan door alles in geld uit te drukken). Wismans koppelde een state-of-the-art dynamisch verkeersmodel Streamline aan modellen voor de uitstoot van stoffen (Artemis) en geluid (AR-INTERIM-CM). Daarbij ontwikkelde hij een optimalisatiealgoritme. Het voordeel van deze werkwijze is dat je inzicht krijgt in de interactie tussen de verschillende doelstellingen. Oftewel hoeveel extra reistijd moet worden geaccepteerd voor een verlaging van de geluidsemissie. Dat leidt tot bredere en betere discussies over een te maken politieke afweging.

Keuzes maken en het totaal bekijken

Uit de toepassing van het raamwerk in cases blijkt dat het bestrijden van geluidhinder in de regel ten koste gaat van andere doelstellingen, zoals reistijden. Dat werd ook vaak gedacht van emissies van stoffen. Maar emissies van stoffen en reistijden kunnen grotendeels samen worden geoptimaliseerd. Belangrijk is daarbij dat je kijkt naar het verkeersgedrag en dus ook de consequentie van een lokale inzet van maatregelen op andere delen van het netwerk. Als zoveel mogelijk mensen gestaag kunnen doorrijden dient dat zowel de gemiddelde reistijd als de doelstellingen op het gebied van verminderde uitstoot aan schadelijke gassen. Voor geluid wil je de snelheid echter bijna altijd zoveel mogelijk temperen en voor verkeersveiligheid wil je het verkeer zo lang mogelijk op de relatief veilige snelwegen houden. Die strijdigheid blijkt inherent aan verkeer. Voor geluid speelt daarbij dat door het accelereren van verkeer in zware filesituaties de geluidshinder hoger kan liggen dan bij een constante lage snelheid. Bij lagere snelheid wordt immers het motorgeluid dominant boven het rolgeluid van het voertuig (wegdek-band en aërodynamisch geluid) . Daarnaast geldt voor geluidhinder net als bij luchtkwaliteit dat de locatie waar dit speelt van belang is. In stedelijk gebied waar veel mensen wonen zullen er uiteindelijk meer mensen worden geconfronteerd met een bepaald geluidsniveau. Een hogere snelheid op een bepaald wegvak (met negatieve milieu-impact op dat wegvak) kan dan wel degelijk leiden tot een betere totaalscore voor het hele gebied.

Omdat de doelstellingen allen een mate van conflict kennen, is er een politieke afweging nodig. Wat vinden we belangrijker? Een tweede afweging is de vraag voor welke doelstellingen dynamisch verkeersmanagement zou moeten worden ingezet. In de huidige praktijk wordt er nog hoofdzakelijk geoptimaliseerd op reistijden en wordt hooguit getoetst of de uitkomst past binnen de gestelde milieunormen.

Doseren effectief.

Overigens blijkt het tegenhouden van verkeer omwille van de doorstroming of het stimuleren van een bepaalde routekeuze een generiek inzetbare strategie om ongewenste neveneffecten van verkeer, zoals geluidhinder, te minimaliseren. Wismans liet dat zien in zijn studie. Met slim gekozen doseerpunten is volgens de onderzoeker nog een wereld te winnen in Nederland. Doseren grijpt in op het gebruik van alternatieven wegen. Voor geluid wil je graag wat extremer doseren dan voor een betere luchtkwaliteit nodig is. Geluid pleit ook eerder voor een lagere snelheidslimiet. Ook hier pleit Wismans voor het bekijken van het hele gebied. Als op een rondweg langzamer gereden gaat worden, kun je meer sluipverkeer door de stad krijgen bijvoorbeeld. Als je daar dan geen maatregelen neemt, kan in het gebied de situatie verslechteren, terwijl op de rondweg emissies worden verminderd. In de huidige praktijk wordt helaas nog vaak partieel gekeken.

Over het onderzoek

Wismans ontwikkelde zijn instrumentarium bij Goudappel Coffeng, marktleider op het gebied van mobiliteit, verkeer, ruimte en milieu. Hij analyseerde zowel een fictief wegennetwerk alsook een representatief praktijkgebied rond Almelo. Het promotieonderzoek is uitgevoerd onder begeleiding van Prof. Dr. Ir. Eric C. van Berkum van de Universiteit Twente

Bronnen: TU Twente, Luc Wismans, met dank aan Jeroen Verhoeven, G&O consult
home...