Zwerflawaai in Amsterdam

Joost Smiers, politicoloog, 7 september 2010

RAADSADRES OVER LAWAAIOVERLAST DOOR PASSANTEN OP STRAAT EN VANAF BOTEN
voor de Gemeenteraad van Amsterdam

New York -> Amsterdam

Omdat lawaaioverlast op de Amsterdamse politieke agenda nog geen plek veroverd heeft is het nuttig de blik te richten op New York waar in 2005 335.000 klachten over lawaai geregistreerd werden. Dit heeft geleid tot een Noise Code die op 1 juli 2007 in werking is getreden. Bij de introductie hiervan verklaarde de burgemeester van deze stad, Michael R. Bloomberg: “Noise complaints continue to be the number one quality of life issue for New York City residents.” De Noise Code opent met deze woorden: “It is hereby declared that the making, creation or maintenance of excessive and unreasonable noises within the city affects and is a menace to public health, comfort, convenience, safety, welfare and the prosperity of the people of the city.” (http://www.noiseoff.org/newyork.php)

Er is geen reden om aan te nemen dat dit in Amsterdam anders is. De recente column van Youp van ’t Hek over Pretpark Amsterdam beschrijft dit kort en bondig. Een paar fenomenen uit vele die hij noemt: joelende vrijgezellenpartijen, stampende muziek vanaf bootjes. (NRC Handelsblad, 28/ 29 augustus 2010).

Frankrijk

Het Franse dagblad Le Monde (29/ 30 augustus 2010) bericht over een onderzoek van het Centre de recherche pour l’étude et l’observation des conditions de vie, Credoc: in 2007 had ongeveer de helft van de Franse bevolking last van ongevraagd geluid rond hun woning. Dat is nu twee op de drie Fransen. Volgens het, eveneens Franse onderzoekscentrum TNS-Sofres veroorzaakt geluidsoverlast bij 28% van de bevolking dat men zich door ongevraagd geluid ongelooflijk geïrriteerd voelt, 26% kan zich daardoor niet concentreren op waar men mee bezig is, en bij 25% brengt het een vreselijke vermoeidheid teweeg. Een bemiddelaarster van Justitie, Cathérine Chini-Germain, bericht dat veel mensen met wie ze spreekt over geluidsoverlast buiten zinnen raken als ze het erover hebben. “Het is als met een druppel water. Je wacht op het volgende geluid, je kan alleen maar daaraan denken.”

Gezondheidsklachten

De Nederlandse Stichting voor Geluidshinder (www.nsg.nl) brengt de klachten die ongevraagd geluid teweeg kunnen brengen onder in drie categorieën:

  • Korte termijn: veel in de nacht ontwaken, fysiologische effecten zoals hartritmestoring en reacties in hart- en bloedvaten.
  • Middellange termijn: na-effecten van slaapverstoring (vermoeidheid en daarmee samenhangende effecten: sombere gemoedsgesteldheid, verminderd prestatievermogen, lagere reactiesnelheid)
  • Lange termijn: stress, nadelig sociale en psychologisch effecten, gehoorschade, verminderd seksueel plezier.

Ander onderzoek (www.lastpost.nl) geeft een vergelijkbare opsomming van effecten die kunnen optreden door ongevraagd geluid: misselijkheid, duizeligheid, hoofdpijn, prikkelbaarheid, labiliteit, zoeken van ruzie, vermindering van seksuele gevoelens, angsten, depressies, nervositeit, slaapstoornissen, vermindering eetlust, vermoeidheid, stress.

Nog één opmerking over lawaaioverlast voordat ik de blik richt op de Amsterdamse binnenstad. Langzaamaan begint het bewustzijn te groeien dat veel voorkomend, ongevraagd geluid psychisch en fysiek het menselijk welbevinden kan aantasten. Maar, het is nog niet zoals met roken: wie nu meldt last te hebben van roken wordt niet meer als een zeurpiet gebrandmerkt. Wie nu meldt last te hebben van ongevraagd geluid heeft nog steeds iets uit te leggen.

De korte introductie over geluidsoverlast, die ik hierboven heb gegeven, geeft aan dat er wel degelijk een probleem is. Hoewel, we staan nog maar aan het begin van het in kaart brengen van wat het is, wat het teweeg brengt, wat te doen, en vooral op grote schaal begrijpelijk te maken dat ongevraagd geluid in het lijf en de psyche van veel mensen dringt die daar niet van gediend zijn. De hierboven genoemde Nederlandse Stichting voor Geluidshinder heeft een poging gedaan om ongevraagde geluidsproductie in enkele categorieën onder te brengen:

  • Luidheid: geluidsniveau in decibellen. Bij deze categorie valt meteen al een kanttekening te maken: als je, bijvoorbeeld, ’s nachts op een zekere mate van stilte hoopt en mag hopen, dan kan muziek van buren – hoe zacht ook - of geschreeuw op straat behoorlijk op de zenuwen werken, ook als het in decibellen niet de top bereikt.
  • Plaats: huis, bos, strand (omgevingsgeluid, maskerend, ongewis) - Moment: dag, avond, nacht - Tijdsduur: uur, dag, heel jaar
  • Hoe vaak? dagelijks, wekelijks
  • Wie is de ontvanger? persoonlijke instelling, gevoeligheid
  • Wie is de veroorzaker? onnodig of noodzakelijk
  • Soort van geluid: verkeer, muziek, machines, geschreeuw etc.
  • Bronnen van lawaai: wegverkeer, buren, luchtvaart, recreatie, bouwactiviteit, rail, industrie, muziek.
  • Voorspelbaarheid: is er iets af te spreken?

Zwerflawaai

Deze categorieën helpen bij het maken van een ander onderscheid. Bij veel soorten lawaai valt redelijk makkelijk aan te geven wanneer het plaatsgrijpt. Bij het lawaai waar deze notitie – c.q. dit raadsadres - over gaat is dat moeilijker. Vandaar dat ik het zwerflawaai noem. Het kan een paar uur rustig zijn tot er ineens achter elkaar boten en bootjes langskomen waar de muziek en het geschreeuw vanaf knalt, of passanten op straat die midden in de nacht, vlak onder waar je slaapt, met elkaar nog eens wat luidkeels uit te praten hebben. Wanneer het optreedt is onvoorspelbaar.

Het wordt nu tijd om echt naar de Amsterdamse binnenstad te gaan. Natuurlijk is daar altijd wel wat achtergrondgeluid. Dat hoort bij een stad. Er zijn in het centrum echter diverse plekken waar dit omslaat in fors lawaai van passanten – op straat en vanaf bootjes- waar veel omwonenden last van hebben. Om wat voor soort lawaai gaat het?

  • Op verschillende grachten is het een gaan en komen van bootjes en fors uit de kluiten gewassen boten. Menigmaal gillen, brullen en schreeuwen de opvarenden dat het een lieve lust is; het maakt niet uit of er veel of weinig mensen aan boord zijn. Niet zelden wordt dit ondersteund door keihard versterkte muziek. Dit komt voor op alle momenten van de dag en nacht – tot diep in de nacht -, en in bijna alle jaargetijden. Met mooi weer begrijpelijk veel meer, maar ook met guur weer is rust niet gegarandeerd. De overlast is ’s avonds laat en ’s nachts natuurlijk erger dan overdag. Gestoord worden in de slaap – en dat niet één keer in het jaar, maar heel veel keren – is afschuwelijk. Dit betekent niet dat lawaaioverlast overdag goed te verteren is. Zoals gezegd, ik noem dit zwerflawaai. Je weet nooit wanneer het optreedt, maar je weet wel dat het er op elk ogenblik kan zijn, maar misschien ook niet, maar later wel. Dat veroorzaakt extra spanning voor degenen die gevoelig zijn voor dit soort geluidsoverlast.
  • Overlast door lawaai komt niet alleen vanaf boten en bootjes, het wordt ook veroorzaakt door passanten op straat, die zich gillend, brullend en schreeuwend voortbewegen en soms lange tijd ergens stil staan om de kelen nog eens extra uit te proberen. Overdag komt dit brullen weinig voor, maar naarmate de avond later wordt en de nacht intreedt is er vaak geen houden aan; dit kan zich voortzetten tot het krieken van de ochtend. Versterkte muziek komt hier niet of nauwelijks aan te pas. Voor het overige is de overlast te vergelijken met wat hierboven is aangeduid voor de overlast vanaf het water.

Terugkomend op de boten en bootjes. Veel van die vaartuigen hebben motoren die een fiks kabaal maken, en veel kwalijke dampen uitstoten: als ze wegverkeer waren zouden ze allang van de straat geplukt zijn. Beide fenomenen zijn natuurlijk niet aangenaam voor omwonenden.

Langzaamaan is er bij agenten van Bureau Beursstraat, en met name bij de voortreffelijke buurtregisseurs, het besef gerijpt dat er aan de overlast vanaf de boten en bootjes iets gedaan zou moeten worden. De middelen om in te grijpen zijn echter zeer beperkt – die indruk krijgen we, en dat horen we ook van de agenten te land en te water. En, er bestaan geen uitgewogen analyses over hoe de lawaaioverlast echt effectief bestreden kan worden. Dus is het effect minimaal. Het schreeuwen op straat zelf is nog een totaal onontgonnen gebied voor wetshandhavers. Bewoners krijgen het advies om te bellen als lawaaioverlast zich voordoet. Op zich is dat is vreemd. Burgers hoeven toch ook niet te bellen als er een fiets voorbij komt die geen achterlicht heeft? Bovendien levert dit bellen meestal niets op, en je wordt er nog wakkerder of geïrriteerder van dan je al bent. Het valt voor te stellen dat het bellen gevraagd wordt om het probleem kwantitatief in kaart te brengen, maar nadat we al zo een jaar of vijf bellen moet toch duidelijk zijn dat er iets fundamenteel mis is.

Met dit Raadsadres nodig ik Raad en Bestuur van Stadsdeel Amsterdam Centrum uit om het probleem van de lawaaioverlast serieus te nemen; misschien is New York wat dat betreft een lichtend voorbeeld? Dit lijkt me niet de plek om uit de losse pols voorstellen te doen over het bestrijden van de lawaaioverlast. Daarvoor is het vraagstuk te complex.

Een idee

Maar ik heb wel een idee, dat uiteraard ingeruild kan worden voor iets beters of effectiever. Laat er door de Stadsdeelraad Centrum en/of het Bestuur op korte termijn een studieconferentie belegd worden. Uitgenodigd wordt een beperkt gezelschap van deskundigen op dit gebied, ambtenaren, enkele buurtbewoners/ ervaringsdeskundigen, mensen van de politie en uiteraard politici. Korte tijd wordt besteed aan het in kaart brengen van de problematiek zoals ik die hierboven geschetst heb. Het merendeel van de studieconferentie is gericht op het vinden van uitvoerbare oplossingen, en de middelen die daarvoor nodig zijn. Hierbij kan ook gedacht worden aan werkbezoeken aan andere steden waar de problematiek vergelijkbaar was, c.q. is. Zo een studieconferentie heeft te meer zin als er vanuit Bestuur en Raad een sterk signaal gegeven wordt dat er de politieke wil bestaat om de lawaaioverlast als een ernstig probleem te zien waar de hoogste aandacht aan gegeven moet worden.

Ter voorbereiding kunnen de ambtenaren onder meer de wet- en regelgeving ten aanzien van geluidsoverlast – gericht op waar we het hier over hebben – in kaart brengen, en schetsmatig aanduiden wat er wetenschappelijk al over te berde gebracht is en welke ervaringen her en der zijn opgedaan. Graag wil ik hen hierbij van dienst zijn.

Het is natuurlijk fantastisch dat de zeventiende-eeuwse grachtengordel en de wijde omtrek daarvan op de Werelderfgoedlijst van Unesco terecht is gekomen. Voor de bewoners is het minder fantastisch als ze het gevoel hebben dat ze in een niet-aflatend pretpark wonen.

home...