Civiele aspecten van stille wegdekken

Walter Gerritsen en Jacob Groenendijk,
KOAC•NPC Instituut voor materiaal- en wegbouwkundig onderzoek,
gerritsen@koac-npc.nl, april 2005
 

Introductie

De mobiliteitsbehoefte in de westerse samenleving is erg groot en levert in ons druk bevolkte land behoorlijke problemen, niet alleen voor de weggebruikers zelf maar vooral ook voor de leefomgeving. Wegbeheerders als gemeenten, provincies en rijksoverheid zijn daarom samen met het bedrijfsleven naarstig op zoek naar mogelijkheden om mobiliteit te beprijzen en de nadelige effecten van mobiliteit te verminderen. Voor geluid gebeurt dit vooral door aanpak van het probleem bij de bron: het contactvlak band-wegdek.

In dit artikel zal worden stil gestaan bij de keuze van het wegdek, immers de enige keuze, die een wegbeheerder zelf kan beïnvloeden. Maar hoe dan te kiezen en welke consequenties heeft een keuze?

Wegdekken worden gekozen op hun functionele eigenschappen en kosteneffectiviteit. In dit artikel zal worden ingegaan op deze eigenschappen; kosteneffectiviteit wordt in een ander artikel behandeld.

Te kiezen wegdektypen

Reguliere wegdekmengsels

Sinds vele jaren worden de Nederlandse wegen voorzien van dichte asfaltmengsels. Met dicht wordt in dit verband bedoeld, dat het water over en niet door het wegdek afstroomt. Aanvankelijk was dit (het continu gegradeerde) dicht asfaltbeton DAB. In verband met de wens van een betere weerstand tegen spoorvorming en tegen rafeling is hier eind jaren 70 van de vorige eeuw steenmastiekasfalt SMA naast gekomen. DAB is door zijn omvangrijke toepassing en hierdoor bekendheid van zijn eigenschappen als referentiewegdek genomen voor kwantificering van normen voor eigenschappen als geluidreductie en stroefheid.

Beide mengsels voldoen uitstekend op plaatsen, waar geen extra eisen aan geluidreductie worden gesteld. De keus voor DAB of SMA wordt dan ingegeven door

• betere bestandheid tegen spoorvorming SMA
• betere bestandheid tegen rafeling SMA
• minder kans op dicht rijden textuur DAB
• beter verwerkbaar met de hand bij ingewikkelder lay out DAB

Geluidreducerende wegdekmengsels

Sinds halverwege de jaren 80 wordt zeer open asfaltbeton ZOAB op het hoofdwegennet toegepast vanwege zijn goede rijcomfort en geluidreducerende eigenschappen. Omdat de grove ZOAB 0/16, die op ca. 65% van het hoofdwegennet ligt, geen geluidreducerend effect heeft bij de lagere snelheden binnen de bebouwde kom, is door de markt gezocht naar wegdekken, die dit effect wel hebben. Begin jaren 90 werd het 2-laags ZOAB geïntroduceerd, een poreuze dunne fijne toplaag op een poreuze dikkere en grovere onderlaag. Een wegdek met goede geluidreducerende eigenschappen, maar minder bestand tegen het stedelijke verkeer (veel wringende banden) en een frequente behoefte aan reiniging van de poriën, omdat de zelfreinigende werking van het verkeer met hoge snelheid ontbreekt. Vanwege zijn geringere sterkte lijkt dit type meer geschikt om te worden toegepast op wegen, waar men meer dan 50 km/u rijdt en weinig wringende belasting oplegt dus zoals op het hoofdwegennet.

Voor het stedelijke en ook provinciale wegennet lijken de in de laatste jaren geïntroduceerde dunne asfalt deklagen (DAD) uitkomst te bieden. Deze deklagen worden onderscheiden in SMA-achtige niet-waterdoorlatende en ZOAB-achtige waterdoorlatende typen. Op dit moment biedt de markt ruim 20 merknamen DAD’s, waarvan er 5 poreus zijn. Door het jonge bestaan is er nog weinig ervaring met deze wegdekken opgedaan, wel kunnen al enige voorlopige uitspraken worden gedaan

• anders dan bij de reguliere wegdekmengsels, waarvan de samenstelling omschreven is in de RAW, worden DAD’s als leveranciers-eigen producten geleverd met een niet bekende samenstelling. Er kan dus ook niet op samenstelling worden gecontroleerd, maar alleen op functioneren.
• er is veel spreiding in initiële functionele eigenschappen vastgesteld, die duidt op nog niet voldoende beheersen van het productie- en verwerkingsproces.
• de optimale laagdikte ligt tussen 20 en 30 mm voor de in bijna alle gevallen gebruikte gradering 0/6.
• er is geen significant onderscheid in initiële geluidreductie tussen beide typen DAD’s.
• de initiële remvertraging op een droog wegdek voldoet, voorzover bekend is uit metingen op 0/6 mengsels, aan de gestelde eis van > 5,2 m/s². Dit is wel veel lager dan op een ‘ingereden’ wegdek en weggebruikers dienen hiervan dan ook via borden op de hoogte worden gebracht.
• de initiële stroefheid van een nat DAD wegdek laat wisselende uitkomsten zien, waarbij zowel sprake is van hoge waarden als van waarden onder het interventieniveau 0,38. De periode, dat dit optreedt is over het algemeen kort (tot 2 weken op druk bereden wegen).
• de levensduur van de SMA-achtige deklagen wordt door de leveranciers hoger ingeschat dan van de ZOAB-achtige.

CROW en DAD’s

De CROW-werkgroep Dunne Asfalt Deklagen (DAD) is bezig met het opstellen van een format voor Product InformatieBladen, zogenoemde PIB’s. Het is de bedoeling, dat leveranciers dit format gebruiken voor het beschrijven van hun product(en). Op basis daarvan zal in de toekomst kunnen worden gekozen voor een product, of kunnen bij een functionele eisstelling de aangeboden producten op hun eigenschappen worden getoetst.

De huidige insteek van CROW-DAD is, dat het PIB primair als informatiebron moet dienen, als keuzehulpmiddel. Het zou echter goed zijn als hierin ook door de leveranciers wordt beschreven hoe zij de kwaliteit van hun productie en verwerking zullen borgen, om tot het product te komen met de in het PIB gekwantificeerde eigenschappen. Opdrachtgevers kunnen dit als eis stellen voor opname in het kwaliteitsplan van de opdrachtnemer (aannemer en leverancier).

Wegtypen en stille wegdekken

Stille wegdekken worden toegepast op stroomwegen, dus op stedelijke verkeersaders, provinciale wegen en rijkswegen. De verschillen in snelheidsregime vereisen een gedifferentieerde beschouwing van de functionele eigenschappen. In onderstaande tabellen is hiertoe een poging gedaan. Hierbij zijn ook eigenschappen ingeschat, die hierboven niet behandeld zijn. Deze hebben alle betrekking op de veiligheid en het rijcomfort van de weggebruiker.

(Tabellen: R Referentie eigenschap, ++ veel beter, + beter, 0 gelijk, - slechter en -- veel slechter)

Stedelijke stroomwegen (50 km/u)

Provinciale wegen (80 km/u)

Rijkswegen (80 km/u) 

Wegoppervlakeigenschappen in innovatieve contracten

Het feit dat nog maar weinig bekend is omtrent het functioneren van DAD’s maakt het voor de wegbeheerder niet gemakkelijk om aanbiedingen te accepteren, waarin DAD’s zijn opgenomen. Dit zal eenvoudiger worden als de PIB’s door de leveranciers zijn opgesteld en zij ook hebben beschreven hoe zij de kwaliteit van hun product borgen. In Innovatieve contracten zullen dus, naast functionele eisen, ook eisen aan de kwaliteitsborging moeten worden opgenomen, waarbij verificatie zal moeten plaats vinden via door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerde laboratoria respectievelijk meetinstellingen.

Als voorbeeld kunnen de volgende functionele eisen worden genoemd:

• initiële geluidreductie van lichte motorvoertuigen bij de vigerende verkeerssnelheid
• geluidreductie twee jaar na aanleg op minimaal het initiële niveau minus 2,0 dB(A)
• natte stroefheid bij openstelling tenminste 0,40
• natte stroefheid twee jaar na openstelling tenminste op een niveau dat nader bepaald zal worden aan de hand van de stroefheidwaarde 6 maanden na openstelling
• droge remvertraging minimaal 5,2 m/s²
• initiële textuurdiepte MPD groter dan 0,50 mm (minimumwaarde afhankelijk van de verkeerssnelheid)
• initiële homogeniteit van textuur (nader te bepalen grootheid en eisstelling)

Door CROW wordt op dit moment de laatste hand gelegd aan een catalogus, waarin de diverse meetmethoden worden beschreven en hieraan gekoppelde eisstellingen.

home...