Eind februari werd met succes een Europese satelliet in een baan om de aarde gebracht. De satelliet heet ENVISAT en zoals de naam al zegt gaat de geavanceerde instrumentatie van deze ruimtereiziger ter grootte van een kleine autobus zich vooral bezig houden met het verzamelen van milieu-informatie. In de pers hebben modieuze toepassingen zoals het meten van de snelheid waarmee gletsjers smelten, grote aandacht gekregen. Minder bekend is het project GLONOMO, dat eveneens tot de aan boord meegenomen paradepaardjes behoort en waarin de Nederlandse industrie toch een belangrijke bijdrage heeft mogen leveren. GLONOMO staat voor Global Noise Monitoring. Doel van het project is de geluidsituatie op wereldschaal in kaart te brengen. Hiertoe is ENVISAT op de zonnecollectoren, die samen uitgeklapt een spanwijdte van bijna 500 meter hebben, een paraboolvormig microfoonarray aangebracht, waarmee het akoestisch klimaat op aarde in kaart wordt gebracht. Met dit array wordt dankzij een geavanceerde signaalverwerking een scheidend vermogen van ca. 250 x 250 m gehaald. Dit array, van Finse makelij, is maar een klein onderdeel van het hele monitoringsysteem, dat tot de technische hoogstandjes op het gebied van akoestische instrumentatie gerekend kan worden. We moeten bedenken dat de ENVISAT zich in een baan om de aarde bevindt op ongeveer 800 km hoogte boven het aardoppervlak. De samenstelling van de heterosfeer, het gedeelte van de aardse dampkring waar de satelliet zich bevindt, is maar ten dele bekend en varieert sterk met de tijd en de plaats. De dichtheid, temperatuur en luchtdruk hebben uiteraard grote invloed op de snelheid van het geluid ter plaatse. Voor het aardoppervlak zijn kenmerkende waarden voor deze drie grootheden ca. 300 K, 1 kg/m3 en 105 N/m2, maar voor 800 km hoogte liggen deze waarden op ca. 1000 K, 10-14 kg/m3 en 1,6 x 10-8 N/m2. Eén van de meest gecompliceerde elementen in de signaaalverwerking is de de-Dopplerisatie van de binnenkomende signalen, waarmee de snelheid van de satelliet gecompenseerd moet worden. Voor de ontwikkeling van deze VASOSPHEDEDO (variable sound speed heterosferical de-dopplerisation unit) tekent een consortium van Nederlands meest toonaangevende instituten. In Delft, Leiden en Marknesse worden de prestaties van ENVISAT sinds de lancering met meer dan gewone spanning gevolgd. Wat gaat de satelliet ons opleveren ? Het is de bedoeling dat de meetresultaten comform de Europese richtlijn uitgedrukt gaat worden in de gestandaardiseerde dosismaat LDEN. De eerste resultaten worden dan ook niet verwacht vóór het voorjaar van 2003. Dan zullen we de geluidbelasting van de gemiddelde West-Europeaan kunnen gaan vergelijken met die van een inwoner van de Seychellen en zullen we weten of het op de Noordpool stiller is dan op Antarctica. Maar ook op de schaal van Nederland kunnen de resultaten het op grote schaal vervaardigen van geluidkaarten overbodig gaan maken. Meer informatie en mogelijk eerste resultaten zijn te vinden op de website van de ESA. Een aanrader, ga daar vooral eens kijken!
© 2002 Rottumeroor. Overname alleen toegestaan met toestemming van Rottumeroor.