Weerwoord VROM Directie LMV op de reacties op “een krachtig geluidbeleid”

Martin van den Berg, VROM, 12 april 2008

Het is al weer een tijdje geleden dat Geluidnieuws overstroomde van de reacties op VROM's brief aan de Kamer. "We hebben toen besloten dat we dat niet op ons wilde laten zitten en op zijn minst namens LMV een weerwoord wilden geven", aldus Martin van den Berg in zijn mail aan de redactie van Geluidnieuws. De heer van den Berg heeft niet illusie dat daarmee de reacties verstommen, maar mogelijk dat sommige partijen zich voldoende gegrepen voelen om wat meer te doen dan alleen maar klagen.

Gezondheidsschade door lawaai

Hartje zomer 2007 verscheen in New Scientist een krachtig getoonzet artikel over de gezondheidsschade van lawaai. Dit was weer gebaseerd op een conceptrapport van de WHO over de “Environmental Burden of Disease”, waarin gesteld werd dat lawaai in Europa een behoorlijke gezondheidsschade veroorzaakt, mogelijk in dezelfde orde van grootte als luchtverontreiniging.

De Tweede Kamer (SP) stelde hierover een vraag over aan Minister Cramer, die eind oktober een antwoord aan de Kamer stuurde. Dat zou onopgemerkt zijn gebleven, als niet het web-zine Geluidnieuws de brief integraal op de site had geplaatst. Het gevolg was een verrassend grote stroom aan reacties.

Opvallend was dat de reagerende mensen voornamelijk vielen over de terloopse zin dat “Omdat in Nederland al sinds 30 jaar een krachtig geluidbestrijdingsbeleid wordt gevoerd...”. In vele toonaarden wordt bezongen dat er een ware geluidterreur in Nederland heerst, en dat er van overheidswege allesbehalve krachtig tegen wordt opgetreden. Daarbij worden vele voorbeelden uit de persoonlijke levenssfeer aangehaald, waarbij geen sector wordt overgeslagen: Schiphol, burenlawaai, horeca, motorfietsen, laagfrequent industrielawaai, muzak, achtergrondmuziek bij de tandarts, enz.

Nederland pionier

Nu gaat de brief van de Minister voornamelijk over de bronnen die de grootste bijdrage leveren: wegverkeer, railverkeer, luchtvaart, en industrie. Het is met objectieve gegevens vrij makkelijk aan te tonen dat Nederland in vergelijking met andere landen een pionier was in de bestrijding. De wet geluidhinder van 1979 had op het moment van introductie zijn gelijke niet, en nog tot op dit moment zijn er weinig landen met een vergelijkbare wetgeving.

Geen toename van hinder sinds 1977

Qua effectiviteit lijkt het op het eerste gezicht dat het instrumentarium (en het geld dat ermee gemoeid is) weinig effectief is geweest. Het percentage geluidgehinderden is in Nederland sinds 1977 ruwweg gezien constant. Dat moet echter worden afgezet tegen de enorme toename in aantalen inwoners (50%), auto’s (75%), vliegtuigen (400%), treinen(50%), en (recreatie)industrie. Ofwel, ondanks de explosie van activiteiten op hetzelfde oppervlak, is hinder niet toegenomen. Voor een aantal bronnen is het percentage gehinderden zelfs gedaald.

De briefschrijvers richten zich op een grote verscheidenheid aan geluidbronnen, en dat is waarschijnlijk ook de oorzaak van veel van de reacties. Het “krachtige” geluidbeleid in Nederland heeft ervoor gezorgd dat ondanks de groei van het verkeer weinig extreem hoge niveaus meer voorkomen, maar heeft niet kunnen voorkomen dat de geluiddeken zich over het hele land uitspreidt. Anders dan vaak wordt aangenomen, worden mensen in een stedelijke omgeving (en dat is heel Nederland inmiddels) die aan veel verschillende geluidbronnen blootstaan niet toleranter voor geluid, maar juist gevoeliger. Bovenop de altijd aanwezige geluiden van verkeer komen de geluiden van de sterk gemechaniseerde maatschappij, waar voor alle taken wel een apparaat bestaat dat ons de moeite uit handen neemt: bladblazers, slagroomkloppers, schuurmachines, drukspuiten, stofzuigers enz, enz.. Op elk (on)mogelijk moment van de dag dient er zich weer een andere geluidbron aan, waardoor steeds de rust wordt doorbroken.

beschaafd kloppende klopboor?

Voor veel van deze apparaten is nauwelijks regelgeving en voor sommige zou het ook nauwelijks helpen. Je kan van een klopboor niet verwachten dat hij zich beschaafd kloppend door een muur heenwerkt. De Europese regelgeving beperkt zich tot de grotere machines; de rest van de apparaten zou voorzien moeten zijn van een geluidlabel, maar veel controle is daar niet op.

bevoegd gezag

Voor een aantal bronnen is de EU en de nationale overheid het belangrijkste bevoegd gezag, voor veel diffuse geluidbronnen geldt dat de gemeente het bevoegde gezag is, al is de gemeente ook voor de andere in uiteenlopende mate medeverantwoordelijk.

Bovenstaande figuur (uit het EU-working paper on the effectivity of noise measures) maakt dit aanschouwelijk. Bij het luchtverkeerslawaai heeft het lokale niveau nauwelijks invloed, bij industrielawaai in principe veel (via de vergunningverlening en de 8.40 bedrijven). Tenslotte zijn via de APV’s in principe ook de andere bronnen lokaal “geregeld”.

We zitten dus in een lastige situatie. Enerzijds wordt er aan de grootste bronnen veel gedaan, maar gaat de gewenste verbetering maar langzaam. Anderzijds sluipen steeds meer geluidbronnen het systeem binnen waartegen maar weinig wordt ondernomen.

bewustwording

Een echte oplossing is op korte termijn niet voorhanden. Wel kan er nog veel gedaan worden aan bewustwording. Zowel aan de kant van de overheden als aan de kant van de (klagende, maar ook overlast veroorzakende) burgers kan kennis verspreid worden over aanschaf van apparatuur, tijdstip van gebruik en de effecten die bepaald gebruik op medeburgers heeft. De in uitvoering zijnde EU-Richtlijn Omgevingslawaai biedt hier een aanknopingspunt. De VROM-inspectie heeft in haar onderzoek hiernaar (“Laten we het stil houden!” http://www.vrom.nl/pagina.html?id=2706&sp=2&dn=7516) laten zien dat op het gebied van de communicatie over de geluidkaarten en de aktieplannen nog een heleboel te verbeteren valt. Mogelijk is de Inspectie onbewust geïnspireerd door de populaire campagne “Laten we zacht zijn voor elkaar”. Deze werd al weer 30 jaar geleden uitgevoerd door de Nederlandse Stichting Geluidhinder; compleet met lespakket voor de scholen. Toch iets van blijven hangen…

Achtergrond:

home...